How to Prepare Vermicompost? सध्या शेतामध्ये रासायनिक खतांचा सर्रास वापर चालला आहे. त्यामुळे जमिनीचा पोत खराब झाला आहे. याचा परिणाम जमिनीची उत्पादन क्षमता ही कमी झाली आहे. शेतकऱ्यांना कष्ट करून देखील म्हणावे तसे उत्पन्न निघत नाहीये. तसेच शेतपिकांचा दर्जा देखील बराच खालावला आहे. या कारणामुळे शेजाऱ्यांच्या शेतमालाला देखील चांगसला भाव मिळत नाही. त्यामुळे बऱ्याच शेतकऱ्यांनी आता सेंद्रिय शेतीची (Organic Farming) वाट धरली आहे. सेंद्रिय शेतीमुळे (Organic Farming) जमिनीचा पोतही सुधारतो, उत्त्पन्नही भरपूर निघते. शेतपिकांचा दर्जा उत्कृष्ट असतो. आणि मुख्य म्हणजे बाजारामध्ये सेंद्रिय पद्धतीने उगवलेल्या पिकांना जास्त मागणी आहे आणि भाव देखील उच्च प्रतीचा मिळतो.
सेंद्रिय शेती (Organic Farming) म्हणजे कॊणत्याही रस्स्यानिक खतांचा वापर न करता संपूर्ण नैसर्गिक खतांचा वापर करून आधुनिक पद्धतीने शेती करणे. नैसर्गिक खतांमध्ये म्हणजेच शेंद्रीय खतांमध्ये गांडूळ खताला सर्वात जास्त महत्व आहे. हे गांडूळ खत बरेच शेतकरी घरीच तयार करतात. एवढाच काय उरलेलं खत विकून शेतकरी चांगला नफा देखील कमवत आहेत. तुम्ही गांडूळ खताचा व्यवसाय देखील सुरु करू शकता. कारण या खताला जास्त बाजारामध्ये खूप जास्त मागणी आहे. त्यामुळे तुम्ही हा व्यवसाय सुरु करून चांगला नफा कमावू शकता. पण हे गांडूळ खत कसं तयार करायचं? याची कशी काळजी घ्यावी लागते? जाऊन घेऊयात याबाबतची सविस्तर माहिती.
How to Prepare Vermicompost? : गांडूळ खत म्हणजे नेमकं काय आहे?
गांडूळ खत म्हणजे गांडुळांचा वापर करून सेंद्रिय टाकाऊ पदार्थांचे पोषक तत्वांनी युक्त कंपोस्टमध्ये विघटन करण्याची प्रक्रिया. गांडूळ खत तयार कारण एवढं अवघड नाहीये… गांडूळ खत कसं तयार करतात? स्टेप-बाय-स्टेप माहिती जाणून घेऊयात.
हेही वाचा : मुलं वयात येताना ‘ह्या’ गोष्टी शिकवणे योग्य; जाणून घ्या सविस्तर माहिती
How to Prepare Vermicompost? : गांडूळ खत कसं तयार करायचं?
चांगला निचरा होणारा कंटेनर निवडा :
प्रशस्त, टिकाऊ आणि चांगला निचरा होणारा कंटेनर निवडा. झाकण असलेला प्लॅस्टिक किंवा लाकडी डबा वापरू शकता. अतिरिक्त पाण्याचा निचरा होण्यासाठी तळाशी लहान छिद्रे किंवा जाळी असल्याची खात्री करा.
How to Prepare Vermicompost? बेड तयार करा :
कंटेनर बेडिंग मटेरियलचा थर घाला. म्हणजे भुसभुशीत मातीचा त्या कंटेनरमध्ये बेड तयार करा. बेडिंगमुळे किड्यांना आरामदायी वातावरण मिळते आणि ओलावा टिकून राहण्यास मदत होते. आच्छादनासाठी वर्तमानपत्र, पुठ्ठा, स्ट्रॉ किंवा नारळाच्या शेंड्या किंवा कोको पिट यांचा समावेश करा. ओलसर स्पंजसारखे वाटेपर्यंत आच्छादन पाण्याने ओलसर करा.
How to Prepare Vermicompost? गांडुळांची योग्य निवड :
गांडूळे खरेदी करताना नामांकित ठिकाणाहून आयझेनिया फेटिडा किंवा लुम्ब्रिकस रुबेलस या जातीचे किडे खरेदी करा. बेडच्या प्रत्येक चौरस फूट जागेसाठी सुमारे 450 ग्रॅम किडे टाकण्यापासून सुरुवात करा. आच्छादनावरती किडे पसरवून त्यांना एक-दोन दिवस तसेच राहू द्या.
How to Prepare Vermicompost? किड्यांना आहार द्या :
गांडूळखत किडे सेंद्रिय कचऱ्याच्या आहारावर वाढतात. तरी पण त्यांना फळे आणि भाज्यांची साल, कॉफी ग्राऊंड, चहाच्या पिशव्या आणि चिरलेल्या अंड्याचे शेल यासारख्या स्वयंपाकघरातील कचरा थोड्या प्रमाणात घाला. मांस, दुग्धजन्य पदार्थ, तेलकट पदार्थ आणि लिंबूवर्गीय फळे घालणे टाळा कारण ते कीटकांना आकर्षित करू शकतात किंवा कृमींना हानी पोहोचवू शकतात.
How to Prepare Vermicompost? ओलावा आणि तापमान टिकवून ठेवा :
बेड ओलसर राहील परंतु जास्त ओले होणार नाही याची खात्री करा. जर ते खूप कोरडे झाले तर ते ओलसर करण्यासाठी थोडे पाणी फवारावे. किड्यांना गांडूळखत तयार करण्यासाठी 13-25 डिग्री सेल्सियस तापमान मेंटेन ठेवा. कंटेनरला थेट सूर्यप्रकाशात किंवा जास्त तापमानामध्ये उघडे ठेऊ नका.
गांडूळ खत कसं तयार करायचं? नियमित देखभाल :
दर काही आठवड्यांनी आर्द्रतेची पातळी तपासा आणि आवश्यक असल्यास पाणी घाला. अपघटन प्रगतीचे परीक्षण करा आणि त्यानुसार आहार देण्याचं नियोजन करा. कीटक सेंद्रिय कचरा तोडत असताना त्याचे रूपांतर गडद, चिकट कंपोस्टमध्ये होते.
गांडूळ खत कसं तयार करायचं? गांडूळ खताची काढणी :
काही महिन्यांनंतर आच्छादन व सेंद्रिय कचऱ्याचे रूपांतर पोषक तत्वांनी युक्त गांडूळखतात होईल. कंपोस्ट काढण्यासाठी कंटेनरला एका बाजूला ढकलून द्या. रिकाम्या बाजूला नवीन बेड तयार करा. किडे नवीन बेडवर जातील. नंतर एका बाजूने तयार झालेलं कंपोस्ट गोळा करू शकता.
लक्षात ठेवा गांडूळखतासाठी संयम आणि नियमित देखभाल आवश्यक आहे. कारण कंपोस्ट तयार करण्यास कित्येक महिने लागू शकतात.
